Op zaterdag 1 juni is er afscheid genomen van Frans Kuijpers. Een vijftiental leden van ESV was hierbij aanwezig. Het was een mooie ceremonie met sprekers die gezamenlijk een mooi en rijk beeld schetsten van de persoon Frans Kuijpers.

Schaken nam een centrale plaats in in het leven van Frans en Jaap van den Herik, betrokken bij het Max Euwe Centrum, had een aantal herinneringen verzameld van Nederlandse topschakers uit de tijd dat Frans ook tot die top behoorde. Elders op deze site staat dit fraaie collectieve in memoriam.

Namens ESV heb ik onderstaande toespraak gehouden.

Foto René Olthof

In memoriam Frans Kuijpers 1941 – 2024

Frans Kuijpers – een naam die klinkt als een klok. En dan niet een zacht tikkende schaakklok op de achtergrond, maar als een Big Ben, midden in het leven.

Die naam is voor mij persoonlijk heel lang alleen een naam geweest. Dat ikzelf, van jongs af aan gevangen door het schaakspel, pas één jaar oud was toen Frans in 1963 Nederlands kampioen werd, laat zien dat zijn persoon mijn hele leven lang aanwezig is geweest. Frans had weliswaar niet de naam van een Euwe, Donner of Timman, maar zat in de jaren ’60 en ’70 qua speelsterkte toch net achter deze drie grootheden van het Nederlandse schaak. Zijn deelname aan maar liefst vier Olympiades, en het hadden er nog wel meer kunnen zijn, en aan de grote Nederlandse toernooien, zoals Hoogovens en IBM, waarvan de uitslagen in die tijd nog in het 8-uur journaal vermeld werden, bewijst zijn positie in schakend Nederland. In zijn intrigerende project, het samenstellen van een top 40 van sterkste Nederlandse schakers ooit, kende Johan Hut Frans niet voor niets de 23^e plaats toe.

In 1967 kwam Frans in Eindhoven wonen en werd lid van de Eindhovense Schaakvereniging. Hij bleef dat letterlijk tot zijn dood, we hebben het over een periode van 57 jaar! Toen ik zelf lid werd, pas in 2015, en me realiseerde dat ook Frans op de ledenlijst stond overkwam me een zelfde gevoel als Paul van der Sterren prachtig beschrijft in zijn in memoriam op Schaaksite:

“… toen ik voor het eerst het clublokaal van de Schaakclub Eindhoven betrad en hem daar ‘gewoon’, net als alle andere clubleden, achter het bord zag zitten voor een clubpartij (…)  moet er een schok door me heen zijn gegaan zowel van ontzag als van ontzetting. Voor mij als zestienjarige was een Internationaal Meester indertijd nog zoiets als een heilige. (…) de beroemde Frans Kuijpers – een man die kampioen van Nederland was geweest, die mee placht te doen aan Hoogovens- en IBM-toernooien en aan Olympiades – (zat) zomaar op maandagavond een competitiepartij (… te) spelen tegen een willekeurige clubgenoot,”.

Inderdaad, Frans was een clubman, en wat hebben we daar als Eindhovense Schaakvereniging een plezier van gehad. Het hoogtepunt van onze vereniging – het landskampioenschap in 1984 – zou zonder Frans niet denkbaar geweest zijn. Heel lang bleef hij ook zijn potjes op de clubavonden spelen, regelmatig, al zat zijn werk voor Philips dat wel eens in de weg. Frans is immers altijd amateur geweest, zowel in de betekenis van niet-professioneel als in de veel mooiere betekenis van liefhebber.

Maar zijn grote betrokkenheid bij de club bleek ook toen hij zich met bestuurlijke zaken bezig ging houden. In 2001 werd hij voorzitter van ESV en bleef dat 12 jaar. En dat was niet zijn enige bestuurlijke werk. Eerder al manifesteerde hij zich bij de Schaakbond. Bij verschillende Olympiades was hij non-playing captain, later werd hij bondsbestuurder, met onder andere Topschaak in zijn portefeuille. Dit bestuurlijke werk ging hem goed af. De KNSB benoemde hem tot lid van verdienste, ESV bij zijn aftreden als voorzitter in 2013 tot erelid.

Daarna zagen we hem gaandeweg minder op de club. Op clubavonden heb ik hem zelf nooit mogen ontmoeten, al kan dat ook aan mij gelegen hebben. In het eerste team speelde hij nog regelmatig mee, als invaller. Stiekem keek ik weleens: daar zat echt Frans Kuijpers! Maar ook dat hield op, ik heb zijn laatste deelname teruggevonden in 2019.

Afgelopen januari sprak ik hem dan voor het eerst, telefonisch. Ik vroeg hem of hij iets wilde schrijven ter nagedachtenis aan een ander prominent overleden lid van onze club. Enigszins aarzelend zegde hij dat toe. Ik vroeg hem bij die gelegenheid ook of hij nog eens langs wilde komen bij een thuiswedstrijd van onze vereniging, als toeschouwer en inspirator. Dat leek hem lastig, hij mocht niet meer autorijden. Een bezoek aan een thuiswedstrijd is er niet meer van gekomen, en ook dat stukje is er nooit gekomen. Na enkele malen navraag begreep ik wel dat de gezondheid parten speelde, maar telkens sloot hij af met: ik ga het komend weekend doen. Juul liet me later weten dat dit Frans kenmerkte: nee zeggen was niet zijn ding.

Frans Kuijpers: de naam die klonk als een klok was langzamerhand de zacht tikkende schaakklok op de achtergrond geworden. En nu is zijn vlag gevallen.

Frans, veel dank voor alles wat je voor onze vereniging betekend hebt. Rust in vrede.

Hans Ouwersloot

Voorzitter Eindhovense Schaakvereniging